Diety i żywienie

Nadczynność tarczycy spowodowana jest nadmierną produkcja hormonów. Najczęstsze objawy nadczynności to utrata masy ciała, arytmie, nadpobudliwość, drżenie rąk, nadmierna potliwość, obrzęki, biegunki.

W nadczynności tarczycy dochodzi do zwiększenia zużycia tlenu, przemiany białek, tłuszczów i węglowodanów.

Dieta jest jedynie uzupełnieniem leczenia farmakologicznego i polega na dostarczeniu zwiększonej ilości energii, białka, witamin i składników mineralnych. Bardzo ważna jest odpowiednia podaż białka ze względu na występujący nasilony jego rozpad. Zaleca się podawać ok. 1,5 do 2 g białka na kg masy ciała na dobę. Dobrym źródłem pełnowartościowego białka u osób z nadczynnością powinny być produkty mleczne takie jak mleko, napoje mleczne fermentowane, sery, a także jaja, chude gatunki mięsa i ryby.

W związku z dużym zapotrzebowaniem na składniki odżywcze należy zadbać o gęstość odżywczą diety. Należy więc unikać tzw. pustych kalorii jak słodycze, słone przekąski, a zamiast nich wybierać pełnowartościowe przekąski czy desery jak budynie, koktajle mleczne, sałatki owocowe, musy. Posiłki powinno się spożywać regularnie 5-6 razy dziennie.

W nadczynności tarczycy wzrasta ponadto zapotrzebowanie na składniki mineralne i witaminy, dlatego dieta powinna być urozmaicona. Dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy niezbędna jest witamina A. Źródłem witaminy A w diecie są produkty mleczne, ryby, jaja oraz oleje rybne (trany) a także produkty pochodzenia roślinnego dostarczające tzw. prowitaminy A (karotenów) takie jak marchew, pomarańczowa papryka, pomidory, morele, brzoskwinie.

Przy nadczynności tarczycy nie zaleca się mocnych naparów z herbaty i kawy, które mogą wpłynąć pobudzająco na pracę serca i układ nerwowy.

Przy niedoborze hormonów tarczycy dochodzi do spowolnienia przemiany materii. Stan ten nazywamy niedoczynnością tarczycy. Najczęstsze objawy niedoczynności tarczycy to odczucie zmęczenia, senności, męczenie się, bóle głowy, zaparcia, wypadanie włosów, uczucie zimna, suchość skóry. Niedoczynność tarczycy leczy się przez podawanie jej hormonów, a także stosowanie odpowiedniej diety.

W diecie należy ograniczyć bądź wyeliminować produkty, które pogarszają wchłanianie jodu i mają właściwości goitrogenne (wolotwórcze): kapustę, brokuły, brukselkę, kalafiory, rzepę, brukiew.  Dotyczy to przede wszystkim warzyw surowych. Gotowanie zmniejsza bowiem zawartość tych niekorzystnych substancji o ponad 30%. Niewskazane są również orzeszki ziemne i gorczyca,  soja  oraz nasiona roślin strączkowych.

W niedoczynności tarczycy powinno się zadbać o odpowiednią podaż białka, tak aby pokrywało ono 15 % zapotrzebowania na energię. Dobrym źródłem białka jest chude mięso drobiowe, ryby, chudy nabiał i napoje mleczne (jogurt, kefir). Zwiększona ilość białka w diecie, podwyższa tempo przemian metabolicznych i stymuluje spalanie tkanki tłuszczowej. Przy zwiększonej podaży białka w diecie, należy również dostarczyć organizmowi odpowiednią ilości płynów: ok. 1,5-2l wody niegazowanej na dobę. Można wybrać taką, która zawiera w swoim składzie jod.

Bardzo ważna jest również odpowiednia ilość składników mineralnych w diecie takich jak żelazo, magnez, potas, selen czy cynk.

Pokarmy bogate w jod to przede wszystkim: sól kuchenna jodowana, ryby morskie (dorsz, łosoś, makrela wędzona), owoce morza, mięso, nabiał, szpinak.

Produkty bogate w cynk, to  produkty  pochodzenia zwierzęcego, a także  ryby, ziarna zbóż czy nasiona.

Z kolei witamina C, odpowiedzialna za układ odpornościowy i produkcję kolagenu, występuje głównie w świeżych owocach cytrusowych i warzywach (pomidorach, papryce, pietruszce).

Podczas przygotowywania potraw, najbardziej zalecane są zdrowe techniki kulinarne: gotowanie na parze, pieczenie i duszenie.

Zalecenia żywieniowe:

• spożywanie 5 posiłków dziennie,
• ograniczenie tłuszczu zwierzęcego,
• spożywanie ryb 2-3 razy w tygodniu,
• zwiększenie spożycia surowych warzyw i owoców przede wszystkich bogatych w potas),
• spożywanie zwiększonej ilości błonnika,
• stosowanie gotowania, duszenia bez tłuszczu i pieczenia w folii, na ruszcie, jako głównych technik kulinarnych

Produkty zalecane:

• olej, oliwa z oliwek,
• chudy drób bez skóry,
• ryby,
• mleko i produkty mleczne o małej zawartości tłuszczu,
• owoce,
• warzywa,
• pieczywo z mąk grubego przemiału (razowe, typu graham)

Produkty, które należy ograniczać:

• tłuste gatunki mięs i wędlin,
• podroby i wędliny podrobowe,
• pasztety,
• jajka (do 2 w tygodniu).

Stosować  5-7 tygodni

Należy jeść często małe porcje, pić około 2-2,5 l wody dziennie, wystrzegać się ciężkich, tłustych i smażonych potraw. Większość pacjentów po usunięciu pęcherzyka żółciowego wraca do normalnej diety. Do końca życia muszą jednak pamiętać o przestrzeganiu wcześniej wymienionych zasad zdrowego odżywiania.

W diecie po usunięciu pęcherzyka żółciowego należy ograniczyć ilość tłuszczu. W krótkim okresie po operacji (zwłaszcza jeśli, w dalszym ciągu pojawia się dyskomfort) należy starać się wprowadzać do diety głównie niewielkie ilości chudego mleka 0,5-1,5% i chudego nabiału. Należy natomiast wstrzymać się ze spożyciem kwaśnych napojów jak kefir i maślanka oraz tłustych serów (żółtych, pleśniowych, innych). Można cienko smarować masłem jednak całkowicie należy pominąć śmietanę. Z mięs należy wybierać drób i cielęcinę oraz chude ryby.

Poza ograniczeniem tłuszczu, dieta powinna mieć cechy diety lekkostrawnej. Oznacza to, że posiłki powinny być głównie gotowane lub przygotowywane na parze, rzadziej duszone, ze smażenia należy zrezygnować. Należy odstawić produkty pobudzając wydzielanie soku żołądkowego takie jak: mocne wywary mięsne i warzywne, napoje gazowane, tytoń, alkohol, kawa, mocna herbata, ostre przyprawy

Podsumowując:

Potrawy powinny być gotowane na parze. Nie można także jeść żadnych słodkich oraz pikantnych potraw bezpośrednio po zabiegu operacyjnym.

Podczas stosowania diety należy jeść 5-6 małych posiłków dziennie. Powinny one być ciepłe - nie zaleca się jedzenia zimnych potraw.

Produkty zalecane:

• kurczak, wołowina, chuda polędwica, wątroba, królik, drób i cielęcina w galarecie, wędliny drobiowe, chudy rosół
• lekkie sosy o niskiej zawartości tłuszczu
• masła roślinne, sojowe
• ryby: dorsz, pstrąg, sola, szczupak, lin
• ziemniaki gotowane ze skórką, kluski ziemniaczane, purée solone
• młoda marchew, szparagi, kalafiory, brokuły, buraki, ogórki i pomidory bez skórki, rzodkiewki, sałaty zielone, sałatki z octem winnym lub sokiem z cytryny, kapusta kwaszona
• jajka na miękko, omlet z piany, luźna jajecznica (wskazane unikanie żółtek)
• mleko odtłuszczone, jogurty do 1,5% tłuszczu, maślanka, budyń
• ryż, makaron drobny, chleb pszenny
• owoce
• kawa słaba ziarnista, woda mineralna.

Produkty  niewskazane:

• mięsa wędzone, panierowane, smażone, mielone, peklowane, tłuste mięsa wołowe, kiełbasy, kaczki, gęsi, boczek, słonina, wywary z kości, tłusty rosół
• majonez, ciężkie, zawiesiste sosy masłowe i śmietanowe, margaryna
• ryby: karp, śledź, makrela, tuńczyk, łosoś, sardynki w oleju
• frytki, smażone ziemniaki, placki ziemniaczane
• ostre przyprawy: musztarda, pieprz, papryka, chili
• świeży chleb, torty, ciasta francuskie, ciasta z kremem śmietanowym i maślanym, ciastka z tłuszczu - pączki, faworki itp.
• jajka na twardo i sadzone
• tłuste sery
• Słodycze
• agrest, porzeczki
• mocna kawa, napoje gazowane, alkohol
• cebula, biała kapusta, kapusta włoska, groch, fasola.

Zalecenia żywieniowe:

• ograniczenie energii do 1700-1800 kcal,
• ograniczenie tłuszczy do 25% w tym przede wszystkim tłuszczy nasyconych,
• znaczne ograniczenie sodu (zamiana tradycyjnej soli na ziołową, magnezową lub  potasową),
• zwiększenie spożycia surowych warzyw i owoców (przede wszystkim bogatych w potas),
• zwiększenie podaży witaminy C,
• spożywanie zwiększonej ilości błonnika rozpuszczalnego,
• stosowanie gotowania, duszenia bez tłuszczu i pieczenia w folii jako głównych technik kulinarnych.

Produkty zalecane:

• czosnek,  bazylia, estragon, zielona pietruszka, koperek,
• warzywa i owoce (przede wszystkim bogate w potas): banany, brzoskwinie, czarne porzeczki, brukselka,  nać pietruszki, szpinak, pomidory, ziemniaki,
• suche nasiona roślin strączkowych: groch,  fasola, soja,  otręby pszenne, orzechy włoskie

Produkty, które należy ograniczać:

• sól,
• napoje z zawartością kofeiny: naturalna kawa, napoje typu cola, mocna herbata, alkohol,
• produkty bogate w sód, np.: słone paluszki, chipsy, chrupki, krakersy, wędzone mięso i wędliny,
• produkty marynowane,
• produkty kiszone,
• konserwy,
• potrawy typu "fast food".

Skaza białkowa to alergia pokarmowa na białka mleka krowiego.

Jedynym sposobem leczenia tej choroby jest całkowite wyeliminowanie z diety mleka krowiego, jego przetworów i produktów z ich dodatkiem. Należy też zrezygnować z mięsa wołowego i cielęcego. Z uwagi na podobieństwo struktury białka do mleka krowiego, mleko kozie również nie powinno być podawane dzieciom ze skazą białkową. Dlatego niezmiernie ważne jest wprowadzenie do jadłospisu innych produktów bogatych w wapń, który jest niezbędny do prawidłowego rozwoju układu kostnego.

Dieta powinna obfitować w warzywa, takie jak: kapusta włoska, kapusta biała, szpinak, jarmuż, brokuły, brukselka, boćwina, fasolka szparagowa, pestki dyni, słonecznika, migdały, suszone figi, morele, nasiona roślin strączkowych, zawłaszcza fasola, bób, sardynki. Zamiast zwykłego mleka i zamiennie z preparatami mlekozastępczymi kilkulatkom można podawać wzbogacone w wapń napoje ( ryżowe, migdałowe, owsiane).

Dziecko ze skazą białkową może być uczulone także na inne rzeczy. Trzeba uważać na typowe alergeny, nie tylko na produkty zawierające białko. Dieta przy skazie białkowej nie powinna zawierać nawet śladowych ilości uczulającego dziecko składnika, np.: produktów zawierających białko mleka krowiego, takie jak czekolada.

Produkty zalecane przy skazie białkowej:

• Margaryna bezmleczna i oliwa z oliwek do smarowania pieczywa zamiast masła
• Chleb bezglutenowy (jeżeli dziecko ma alergię na gluten),pieczywo bezmleczne (w przypadku alergii na białko mleka krowiego)
• Makarony, o ile nie zawierają takich dodatków jak twaróg odtłuszczony czy mleko.
• Warzywa: marchewka, buraczki, fasolka szparagowa, kabaczek, cukinia, ziemniak, kalafior, brukselka, brokuł, pietruszka, szpinak, kalarepa
• Owoce: jabłka, brzoskwinie, morele, gruszki, wiśnie, (wszystkie oprócz owoców cytrusowych i drobnopestkowych, takich jak: maliny, truskawki, poziomki)
• Kasze: kukurydziana, jaglana, gryczana
• Mąka: kukurydziana, ryżowa, jaglana
• Płatki: kukurydziane, ryżowe
• Żółtko jaj, jaja przepiórcze (są bezpieczne u dzieci z alergią na białko mleka krowiego i zazwyczaj nieszkodliwe u dzieci z alergią na jaja kurze)
• Mięso: drób, mięso królicze, mięso z indyka (Mięsa piec samemu )
• Nestlé Sinlac (specjalny produkt zbożowy, nie zawierający mleka, laktozy, białka sojowego oraz glutenu.)

Produkty zabronione:

• Mleko krowie i jego przetwory (sery białe, żółte, topione, twarożki, kefir, jogurt, maślanka, sery pleśniowe)
• Masło, masmiksy, margaryny z dodatkiem masła i mleka
• Mięso: wołowina, wieprzowina i cielęcina
• Białko jaja
• Owoce cytrusowe, truskawki, poziomki, maliny, leśne owoce
• Pomidory
• Czekolada, kakao, orzechy, miód
• Kiszonki (np. ogórki kiszone, kapusta kiszona)
• Ryby, skorupiaki, owoce morza
• Pieczywo z dodatkiem mleka

Ważne, aby czytać etykiety produktów spożywczych, sprawdzać ich skład, ponieważ dodatek mleka znajduje się w np. parówkach, pasztetach, ciastkach, wyrobach cukierniczych, lukrach, pieczywie, ketchupie.

Zespół Opieki Zdrowotnej w Bolesławcu przystąpił do programu pilotażowego „Dieta Mamy” wprowadzonego Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 9 sierpnia 2019 roku - „Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym – Dieta Mamy”.

Głównym celem pilotażu jest wdrożenie modelu żywienia zapewnianego kobietom w ciąży i w okresie poporodowym hospitalizowanym w oddziałach szpitalnych oraz propagowanie zasad zdrowego odżywiania wśród pacjentek po zakończeniu hospitalizacji.

 Szczegółowe cele pilotażu:

• podniesienie jakości żywienia pacjentek,
• zwiększenie satysfakcji pacjentek z hospitalizacji,
• zwiększenie wiedzy pacjentek dotyczącej zasad zdrowego żywienia,
• wyrobienie dobrych nawyków w zakresie właściwego odżywiania.

Program realizowany jest poprzez:

• 6 posiłków dziennie o odpowiedniej kaloryczności, dostosowanej do danego trymestru ciąży albo okresu karmienia piersią,
• konsultacje dietetyczne,
• poradnictwo i edukacja dotycząca prawidłowego żywienia.

Do Programu włączane są tylko pacjentki korzystające z diety podstawowej i nie ponoszą przy tym żadnych kosztów związanych z realizacją Programu.

Od pacjentki wymagane jest jedynie podpisanie oświadczenia wyrażającego zgodę na udział w programie. Podczas pobytu w naszym szpitalu pacjentki mogą korzystać z porad dietetyka.

Podczas hospitalizacji w Zespole Opieki Zdrowotnej w Bolesławcu Pacjentki w ramach programu mogą skonsultować się z dietetykiem. Zamiar skorzystania z konsultacji dietetycznej należy zgłosić położnej w oddziale lub skontaktować się z dietetykiem drogą mailową (dietetyk@zozbol.eu).

Istnieje również możliwość uzyskania bezpłatnych konsultacji dietetycznych w okresie poszpitalnym w Narodowym Centrum Edukacji Żywieniowej prowadzonym przez Instytut Żywności i Żywienia w trybie on–line pod adresem https://poradnia.ncez.pl

Aktualne informacje dotyczące prawidłowego odżywiania kobiet w ciąży i kobiet karmiących znajdują się na stronie internetowej Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej  - www.ncez.pzh.gov.pl